خلیج همیشه فارس

خلیج همیشگی فارس و برخی از ویژگی های

جغرافیایی این خلیج

موقعیت جغرافیائی :خلیج فارس یکی از مهم ترین مناطق استراتژیک و ژئوپلتیک جهان بوده که در نیمکره شمالی ، قاره آسیا و منطقه خاور میانه بین عرض های جغرافیایی 24 تا 30 درجه شمالی وطول جغرافیایی 48 تا 57 درجه شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده و بین کشورهای جمهوری اسلامی ایران ، عراق ،کویت ، عربستان ، قطر ،بحرین امارات و عمان قرار گرفته است .

مساحت این خلیج 240000 کیلومتر مربع است وپس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان به شمار میاید . همانطور که در نقشه مشخص گردیده است ، بیشترین عرض آن از بندر جزه ایران تا کرانه های امارات و کمترین عرض آن از دماغه نابند ایران تا شمال شبه جزیره قطر بوده وطول این خلیج از دهانه شط العرب تا کرانه های ابوظبی 830 کیلومتر میباشد .

بیشترین مرز ساحلی در بین کشورهای همجوار این خلیج، از آن ایران بوده که از دهانه شط العرب تا بندر عباس به میزان 1259 کیلومتر میباشد . بر خلاف تصور عام ، عمق خلیج فارس بسیار کم است. ژرفای این خلیج در قسمت های شرقی بطور متوسط 50 تا 80 متر ، در قسمت های غربی بین 10 تا 30 متر ودر مجموع به طور میانگین فقط 50 متر

است .عمیق ترین نقطه خلیج فارس گودالی است به عمق 93 متر که در 15 کیلومتری جنوب جزیره تنب بزرگ قرار گرفته است .

جغرافیای تاریخی و وضعیت نام گذاری خلیج فارس : اولین بار یونانی ها بودند که این خلیج را "پرسیکوس سینوس" که همان خلیج فارس است نامیده اند . از آنجا که این نام برای اولین بار در منابع معتبر تاریخی که غیر ایرانیان نوشته اند ، آمده است ، هیچ گونه شائبه نژادی در وضع این نامگذاری و اسم وجود ندارد .چنانکه همین یونانیان بودند که نخستین بار سرزمین ایران را پارسه یعنی کشور پارسیان نامیدند ." استرابن" جغرافیدان قرن اول میلادی نیز به دفعات در کتاب خود از خلیج فارس نام برده است . وی محل سکونت اعراب را بین دریای سرخ و خلیج فارس عنوان میکند . همچنین در همین رابطه" فلاریوس آریانوس" دیگر مورخ یونانی در کتاب تاریخ سفرهای جنگی اسکندر از این خلیج به نام "پرسیکون کیت" که چیزی جز همان خلیج فارس نیست نام میبرد .

جزائر خلیج فارس :جزائر خلیج فارس که اکثرا متعلق به ایران هستند ، اهمیت این خلیج راخصوصا برای کشورمان بیش از پیش نشان میدهند . این جزائر اکثرا دنباله چین خوردگی های زاگرس جنوب شرق و برخی نیز بر اثر بالا آمدن گنبد های نمکی و برخی نیز بر اثر تجمع جانداران دریایی بوجود آمده و با وسعت های متفاوت و بهره برداری های گوناگون چشم انداز های متفاوت اقتصادی ، تجاری و سیاسی را برای کشورمان بوجود آورده اند .

مهم ترین این جزائر به ترتیب وسعت عبارتنداز : قشم ، کیش ،لاوان ، لارک ، هرمز ، هنگام ، هندورابی ،فرور بزرگ ، خارک ، مینو ، سیری ، ابو موسی، تنب بزرگ ، جبرین ، قبر ناخدا ، خارکو ،تنب کوچک ،فرور کوچک ، بونه ، دارا ، ام سیله ،نخیله ام الکرم ، فارسی و شیتوار.

رودخانه های ساحلی :رودخانه های بسیاری از ایران به خلیج فارس میریزند که بنا به تنوع آب وهوایی هر چه به سمت شرق پیش میرویم ، فصلی تر میشوند و میزان آبدهی آنها کم میشود . اگر از سمت غرب خلیج به سمت شرق پیش رویم با رودخانه های کارون،هندیجان ،دالکی ،مند، مهران و رود شور مواجه خواهیم شد . غیر از رودخانه کارون که یکی از پر آب ترین رودخانه های ایران بوده واز نظر درازا (890 کیلومتر ) طولانیترین رودخانه کشورمان محسوب میشود ، رود پر آب دیگری نه از ایران و نه از دیگر کشورهای خلیج فارس به این حوزه وارد نمیشود و از این جهت و با توجه به تبخیر بسیار بالاو عمق نسبتا کم خلیج فارس میتوان گفت که بیشترین حجم آب این منطقه از طریق دریاهای آزاد تامین میگردد .

جغرافیای اقتصادی :اهمیت اقتصادی این خلیج روز به روز بیشتر میشود . در زمانهای گذشته این خلیج یکی از مراکز مهم صید مروارید جهان به شمار میرفت و ماهیگیری از مهم ترین فعالیت های امرار معاش ساکنین اطراف این خلیج بود . اما در حال حاضر با توجه به کشف میدان های عظیم نفتی و گازی کف این خلیج ، توجه دولت های حاشیه به بهره برداری هر چه بیشتر از این منابع جلب شده است .مهم ترین میدان های نفتی ایران در فلات قاره خلیج همیشگی فارس عبارتند از: ابوذر (اردشیر) ،سروش (سیروس )، درود (داریوش ) ، فروزان (فریدون )، رشادت (رستم ) ، سلمان (ساسان )،و رسالت (رخش ) .که عمدتا نفت استخراجی از این میادین از طریق لوله های نفتی به اسکله های نفتی خارک و لاوان حمل میشود .

دریانوردی در این خلیج پیشینه بسیار طولانی دارد و نخستین مدارک قطعی دراین زمینه مربوط به سده چهارم پیش از میلاد است . این خلیج از موقعیت ژئو پلتیک (جغرافیای سیاسی )و جایگاه مواصلاتی آن که بعد از فتوحات عثمانی ها بهترین مسیر تجارتی شرق و غرب بوده است ، بهره مند میباشد .

جغرافیای سیاسی : خلیج فارس از طریق تنگه هرمز به دریای عمان و متعاقب آن به آبهای آزاد راه پیدا مینماید . تنگه هرمز یکی از استراتژیک ترین مناطق جهان به شمار میاید که مالکیت حاشیه شمالی آن در دست ایران و ساحل جنوبی آن در دست کشور عمان قرار دارد . از آنجا که دولت عمان عملا حضور چندانی در این منطقه ندارد ،ایران به عنوان تامین کننده امنیت این منطقه استراتژیک به شمار میاید .

از این تنگه طبیعی به صورت متوسط در هر دقیقه یک کشتی نفتکش عبور کرده و نزدیک به 40% نفت مصرفی کشورهای صنعتی از این منطقه ترانزیت میشود.عرض این تنگه 87 کیلومتر بوده و ژرفای این تنگه در شمال جزیره مسندام بین 180 تا 200 متر است.عمیق ترین قسمت تنگه هرمز گودالی است به عمق 223 متر که در نزدیکی شبه جزیره مسندام قرار گرفته است .

قابل توجه اینکه در باره نام خلیج فارس تا اوایل دهه 1960 میلادی هیچ گونه بحثی در میان نبوده و اصطلاح خلیج عربی به قصد تفرقه بین ایران و کشورهای عربی از طرف یکی از نمایندگان سیاسی انگلیس به نام" سر چارلز بلگریو" عنوان شده است ودرسال های اخیرودر ادامه سیاست های دولت های نفاق افکن انگلیس وآمریکا ، در حال حاضر برخی

دول عربی زیر چتر حمایتی استعمار گران ، ادعاهای پوچ،واهی و بی اساس بر سر حاکمیت برخی از جزایر و یا نام این خلیج عنوان میکنند و این وظیفه میهنی ما ایرانیان است که برای همیشه و با سرفرازی نام این خلیج را برای همیشه فارس بنامیم و به فرزندان خود نیز بیاموزیم که این خلیج همیشه فارس بوده ،هست و خواهد بود .

در پایان ذکر این مطلب واجب است که دولت جمهوری اسلامی ایران روز دهم اردیبهشت را به نام روز ملی خلیج فارس نامگذاری نموده است . این روز را برای همیشه گرامی میداریم .

تهیه و تنظیم از : فرید سیداحمدی

منابع :

اطلس جامع گیتا شناسی . موسسه جغرافیایی و و کارتو گرافی گیتا شناسی -1384

جعفری ،عباس:شناسنامه جغرافیای طبیعی ایران . انتشارات گیتا شناسی -1366

گزارش خبری خبرگزاری مهر به مناسبت روز ملی خلیج فارس .تهران 9/2/86